Payızın gözəl günlərindən birində Mirzə Həsən Rüşdiyyənin qız nəvəsi üçün xatirə tədbiri keçirmək qərarına gəldik. Tədbir ana dili haqqında çıxışlar və bu mövzuda bir xüsusi nəşrin təqdimatını əhatə edirdi. Həmçinin, xanım doktor Rüşdiyyəni də dəvət etdik ki, babalarının ana dili haqqındakı fikirlərindən danışsın. Həmişəki vərdişimə uyğun olaraq, tədbir yerinə yarım saat tez gəldim.
Tədbirə yaxın yerdə mərhum Əsğər Fərdini gördüm. Bir neçə dəqiqə söhbət etdik. O, Rüşdiyyənin nəvəsinin bu küçədə yaşamasına sevindiyini dedi və əlavə etdi ki, bəlkə başqa bir qərar verərik və yenə görüşərik. Daha sonra başqa bir görüşdə bu sözləri ona xatırlatdığım zaman gözləri yaşardı.
Fəlsəfə tədqiqatçısı bir dost və bir jurnalist həmkarımla birlikdə qapını döydük və içəri daxil olduq. Bizi çox isti qarşıladılar. Bizə Mirzə Həsən Rüşdiyyə ilə bağlı əlyazmalar, kitablar və tarixi sənədlər təqdim etdilər. Nəticədə, xanım Rüşdiyyənin babasının ana dili ilə bağlı düşüncələri barədə çıxış etməsinə qərar verildi.
Birdən divarda böyük bir rəsm gözümə dəydi. Mən rəsmə baxıb donub qalmışdım. Evdə icazəsiz dayanıb rəsmə baxmağım xanım Rüşdiyyə üçün qəribə idi. Arxadan dedi: “Qızım Ceyran bunu çəkib, o birini isə Reyhan. Bizim iki qızımız var.” Dedim: “Burada prokurorun şəklini görmək maraqlıdır.” Gülümsəyərək dedi: “Bəli, o mənim qaynatamdır.”
Bu sözləri eşidəndə jurnalist dostum başını əlləri arasına aldı. Mən isə eynəyimi təmizləmək üçün dəsmal axtararkən tamamilə heyrət içində idim. Dostum, həssas ruhlu filosof, elə bil sevinc və təəccüb arasında qalmışdı. Titrəyən səslə dedim: “Şaka edirsiniz, xanım Rüşdiyyə?”
Birdən qızları Ceyran gülərək dedi: “Anam sizlə şaka etməz ki!” Divardakı böyük Fəridun İbrahiminin rəsmindən bizə zərif bir təbəssüm baxırdı.
Xanım Rüşdiyyə həyat yoldaşı Fərhada zəng etdi. O, atasının şəklini görüb göz yaşlarına hakim ola bilməyən Azərbaycan gənclərindən danışdı. Amma o səfərdə olduğundan görüşə bilmədik.
Biz prokurorluq araşdırmalarının əlyazmalarını, Milli Hökumət tərəfindən verilmiş qərarları və digər sənədləri görmək şansı qazandıq. Ancaq o evdən necə çıxdığımızı və nələrin yaşandığını heç xatırlamıram.
Sonradan Rüşdiyyənin xatirə tədbiri uğurla keçirildi, xüsusi nəşr yayımlandı, amma hələ də Fərhad İbrahimi ilə görüşə bilməmişik.
Hörmətlə,
Səid Muğanlı