Müəllim çatışmazlığı ölkənin təhsil sisteminin əsas problemlərindən birinə çevrilib və təhsilin keyfiyyətinə birbaşa və geniş təsir göstərir. Keçmişdə əsasən imkansız bölgələrdə müşahidə edilən bu böhran, indi Tehran kimi əyalətləri də əhatə edib.
Təhsil və Tərbiyə Nazirliyinin orta məktəb təhsili üzrə idarə rəhbəri Kərimi Beyranvənd bu problemin ciddiliyini vurğulayaraq bildirib: “Son iki il ərzində yeni müəllimlərin işə qəbul edilməsinə baxmayaraq, orta məktəb şagirdlərinin sayının artması müəllim çatışmazlığını daha da hiss olunan hala gətirib və bu problemi təhsil sisteminin əsas çağırışlarından birinə çevirib.”
O, həmçinin bu çatışmazlığın şagirdlərin akademik göstəricilərinə təsir etdiyini vurğulayaraq əlavə edib: “Bacarıqlı müəllimlərə qeyri-bərabər çıxış imkanları təhsil keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olur. Dövlət və özəl məktəblər arasında olan fərqlər təhsil sistemində sosial təbəqələşməni daha da artırır.”
Bu böhran xüsusilə “imkansız və kənar bölgələrdəki məktəblərdə” daha kəskin hiss edilir. Bu bölgələrdə müəllim çatışmazlığına əlavə olaraq, təhsil üçün zəruri şərait də minimum səviyyədədir. Bundan başqa, təhsil müəssisələrinin azlığı da ciddi bir problemə çevrilib. Məsələn, Tehranda səlahiyyətli şəxslər siniflərin sıxlığını azaltmaq üçün 695 yeni məktəbin inşasına ehtiyac olduğunu bildiriblər.
Müəllim çatışmazlığının fəsadları təkcə şagirdlərin təhsil göstəricilərinin aşağı düşməsi ilə məhdudlaşmır, həm də cəmiyyətə daha geniş təsir göstərir. Təhsilin keyfiyyətinin azalması, təhsil bərabərsizliyinin artması və şagirdlərin məktəbi yarımçıq tərk etməsi bu böhranın nəticələri arasındadır və gələcəkdə ölkənin inkişafına ciddi maneələr yarada bilər.
Müəllim çatışmazlığı səbəbindən bir çox məktəblərdə siniflər həddindən artıq çoxsaylı olur ki, bu da şagirdlərin öyrənmək imkanlarını azaldır. Həmçinin, kadr çatışmazlığı səbəbindən bəzi fənlər ixtisası olmayan müəllimlər tərəfindən tədris olunur ki, bu da təhsilin keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Nəticədə, lazımi təhsil ala bilməyən şagirdlər ya zəif nəticə göstərir, ya da təhsildən uzaqlaşmaq məcburiyyətində qalır.
Müəllim çatışmazlığının ən əhəmiyyətli təsirlərindən biri dövlət və özəl məktəblər arasındakı fərqin daha da dərinləşməsidir. Ödənişli özəl məktəblər yüksək maaş müqabilində ixtisaslı müəllimləri işə götürə bildiyi halda, dövlət məktəbləri kəskin kadr çatışmazlığı ilə mübarizə aparır. Bu vəziyyət aztəminatlı ailələrin övladlarını keyfiyyətli təhsildən məhrum edir və nəticədə təhsil və sosial bərabərsizlik daha da artır.
Bu böhranın əsas səbəblərindən biri müəllimlərin aşağı maaş alması və ağır dolanışıq şərtləridir ki, bu da bu peşəyə marağı azaldır. Bir çox müəllimlər dolanışıqlarını təmin etmək üçün əlavə işlər görmək məcburiyyətində qalır, bəziləri isə mühacirət və ya peşə dəyişikliyi barədə düşünür. Bu tendensiyanın davam etməsi gələcək illərdə təhsil sistemində insan resursları böhranını daha da dərinləşdirəcək.
Müəllim çatışmazlığının digər əsas səbəblərindən biri isə məcburi təqaüdə çıxarılma, işdən çıxarılma və ideoloji əsaslı müəllim seçimi sistemidir ki, bu da yaradıcı və səriştəli kadrların təhsil sisteminə daxil olmasına mane olur.
Bu böhranın həlli üçün təhsil və işə qəbul siyasətləri əsaslı şəkildə yenidən nəzərdən keçirilməlidir. Müəllimlərin sayını artırmaq üçün kifayət qədər büdcənin ayrılması, onların dolanışıq şəraitinin yaxşılaşdırılması, siniflərdəki şagird sıxlığının azaldılması və müəllim seçimi sisteminin islah edilməsi kimi tədbirlər bu vəziyyəti yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.
Təhsil hər bir ölkənin inkişafının əsas sütunlarından biridir və bu böhrana laqeyd yanaşmaq ölkənin elmi və iqtisadi gələcəyinə uzunmüddətli mənfi təsir göstərə bilər. Buna görə də, müəllim çatışmazlığını aradan qaldırmaq və təhsilin keyfiyyətini yüksəltmək hökumətin prioritet məsələləri sırasında olmalıdır.