Məsud Pezeşkianın rəsmi səfəri çərçivəsində Bakıya gəlişi və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşü, iki ölkənin iqtisadi, təhlükəsizlik və mədəni sahələrdə strateji əməkdaşlığa əsaslanan yeni bir regional münasibətlər dövrünü başlatmaq səylərinin göstəricisidir. Bu görüş, Cənubi Qafqazda geosiyasi dəyişikliklərin və regional oyunçuların artan fəallığının İranın bu məkanındakı rolunun yenidən müəyyənləşdirilməsini zəruri etdiyi bir şəraitdə baş tutdu.
Pezeşkian bu görüşdə iki xalq arasında mövcud olan mədəni, tarixi və dini ortaq dəyərlərin əhəmiyyətini vurğulayaraq, İran və Azərbaycan münasibətlərinin köklü və qonşuluq prinsiplərinə əsaslandığını qeyd etdi. O, əldə olunan razılaşmaları “strateji” adlandırdı və birgə proqramların daha ciddi şəkildə izlənilməsini istədi. On dördüncü hökumətin rəhbərinin baxışına görə, regional sülh və təhlükəsizlik qonşu ölkələr arasında sıx əməkdaşlıq, ərazi bütövlüyünə hörmət və iqtisadi əlaqələrin gücləndirilməsi ilə mümkündür.
İlham Əliyev də İran İslam Respublikasının prezidentini səmimi qarşılayaraq, nəqliyyat, enerji və mədəniyyət sahələrində bir çox əməkdaşlıq sənədlərinin imzalandığını bildirdi. Hər iki tərəfin Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi və Rəşt-Astara dəmir yolu layihəsi kimi təşəbbüslərə önəm verməsi, onların regiondakı mövqelərinin gücləndirilməsi və qlobal ticarət zəncirlərinə qoşulmaqda ortaq maraqları olduğunu göstərir.
Analitik baxımdan bu görüşü Cənubi Qafqazda ortaya çıxan yeni proseslərə strateji bir cavab kimi dəyərləndirmək olar; burada Türkiyə, Rusiya və hətta Avropa İttifaqının nüfuzu regional münasibətləri yenidən formalaşdırır. Son illərdə bəzi regional proseslərdən kənarda qalan İran, indi Azərbaycanla əməkdaşlığını canlandırmaqla öz mövqeyini bərpa etməyə çalışır.
Lakin bu görüşün məqsədlərinin həyata keçməsi yalnız yüksək səviyyəli siyasi danışıqlara deyil, praktiki iradəyə, xarici siyasətdə struktur islahatlara, daxili ticarət maneələrinin aradan qaldırılmasına və qarşılıqlı etimadın qurulmasına bağlıdır. Azərbaycan mediası, o cümlədən “Trend” agentliyi, Pezeşkianın səfərini müsbət qiymətləndirərək, birgə layihələrin uğurunun məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması və əməkdaşlığın davamlılığına təminat verilməsindən asılı olduğunu vurğulayıb.
Digər tərəfdən, İranın özəl sektorunun bu səfərdə aktiv iştirakı və şirkətlərin, universitetlərin rol alması, yalnız dövlətlərarası diplomatiyadan çoxlayihəli əməkdaşlıq modelinə keçidin müjdəsidir; bu da münasibətlərin davamlılığını artıra bilər. Eyni zamanda, Xudafərin və Qız Qalası kimi birgə su anbarlarının istismarı enerji sahəsindəki əməkdaşlıq sayəsində bu əlaqələrin geo-iqtisadi ölçüsünü gücləndirir.
Nəticə olaraq, baxmayaraq ki, bu səfərin ab-havası müsbət və ümidverici idi, bu istiqamətin davamlı olması üçün ölkədaxili siyasətin ahəngləşdirilməsi, beynəlxalq sanksiyaların ləğvi və iki ölkənin siyasi elitası arasında etimadın bərpası vacibdir. Yalnız bu halda İran və Azərbaycanın əməkdaşlığı regionda sülh və davamlı inkişaf üçün bir modelə çevrilə bilər.